Kiber hücumlara qarşı qorunmaq, internet dünyamızı, şəxsi məlumatlarımızı və korporativ işlərimizi sağlam şəkildə davam etdirə bilmək üçün internet təhlükəsizliyini təmin etmək həyatımızda böyük önəm daşımaqdadır.

Gün keçdikcə sürətlə böyüyən və inkişaf edən internetin istər sosial, istərsə də iş həyatındakı müsbət təsirlərindən faydalanmaq və mənfi situasiyalara qarşı tədbir almaq üçün sizlərə internet təhlükəsizliyini təmin etməyin 10 effektiv metodundan bəhs etmək istəyirik.

1. Şəxsi məlumatlarınızı qoruyun!


Sosial şəbəkələr sayəsində çalışdığımız qurum, vəzifələrimiz və layihələrimiz kimi bir çox sahədə adımız, soyadımız, doğum tariximiz və maraqlarımız kimi şəxsi məlumatlarımızı paylaşırıq və həssas məlumatlarımızın açıqlanmasına səbəb oluruq. Bu cür şəbəkələrdən istifadə edərkən doğum tarixi, münasibət vəziyyəti, ev ünvanı, bank əməliyyatları kimi bir çox məlumatı paylaşmaq əvəzinə, daha ümumi məlumatları paylaşmaq, əlbəttə ki, şəxsi məlumatların qorunmasında vacib bir addım olacaqdır. Bunu bölüşməyimiz lazım olsa, bu məlumatlara müvafiq şəbəkələrdə girişin məhdudlaşdırılması və "yalnız dostlarım" və ya "yalnız ailəm" olaraq ayarlanması məxfiliyinizi qorumağa kömək edəcək şeylərdəndir. Unutmayın ki, bu və bənzər həssas məlumatları açıq şəkildə paylaşmaq, tanımadığınız milyonlarla insana çata bilər və kiber təcavüzkarların əlində böyük bir riskə çevrilə bilər. Nümunə ilə izah edək. Əlinizdə bir pul yığaraq küçənin ortasında gəzərdinizmi? Əlbəttə ki, bu cür davranış nümayiş etdirmirik, bu cür davranışlar nəticəsində oğru və ya pis niyyətli insanların hədəfinə çevrilə biləcəyimizi unutmuruq. Bununla birlikdə evimizdə çəkilmiş bir fotoşəkili bir kütlə ilə və ev ünvanınızı qeydiyyatdan keçirərək paylaşa bilərik. Əslində vəziyyət eynidir, risk eynidir, unutmayın ki, virtual aləmdə bu funksiyanı yerinə yetirdikdə bəd niyyətli insanların hədəfi ola bilərsiniz.

2. Bəsit şifrələr istifadə etməyin.


İnternet dünyasında edilən ən vacib səhv sadə parollardan istifadə etmək və ya bir paroldan eyni şəkildə bir neçə platformada istifadə etməkdir. Bu, kiber hücum edənlər üçün misilsiz bir fürsət yaradır. Sənin, 123456, 111111, password1 kimi sadə parolların çox tez sındırılacağını düşünməliyik. Bu cür sadə parollar bir neçə saniyə ərzində pozulacaq və nəticədə sistemlərə və ya hesablara icazəsiz daxil olmaq mümkündür. "Sadə parollar bir neçə saniyədə sındırıla bilər, parol qıran tətbiqetmələr sayəsində!" Ayrıca, internetdəki bir çox yerin üzvü olduğumuzu və bu platformaların da hack edilə biləcəyini unutmayın. Bir çox istifadəçinin etdiyi ən vacib səhv hər yerdə eyni paroldan istifadə etməkdir. Şifrəniz nə qədər inkişaf etmiş və mürəkkəb olsa da, hackləmə hallarında bir çox platformada bir parol istifadə edirsinizsə, bu platformalardan biri hack edildikdə şifrənizi əldə edə biləcəyinizi və hətta bir çox veb saytın parollarının açıq mətndə saxlanıldığını görürük. Bu nöqtədə sadə parol yerinə güclü parol istifadə etməlisiniz və parolların birdəfəlik istifadəsi lazım olduğunu vurğulamaq istərdik.

3. Gizlilik və güvənlik ayarlarınızı yoxlayın !


Bir çox sosial şəbəkələrdə olduğu kimi forumlarda, xəbər saytlarında və ya tətbiqetmələrdə şəxsi məlumatlarımız var. Bu platformalar qeyd prosesi zamanı istifadəçilər üçün bir çox məxfilik müqaviləsi və bu məlumatların düzgün tənzimlənməsi üçün bəzi tətbiq parametrləri təklif edir. Hackerlər sistemi qırmazdan əvvəl əvvəlcə bu sistemdən istifadə edən insanlar haqqında məlumat toplamağa başlayırlar. Sizin haqqınızda nə qədər çox məlumat əldə edə bilsələr, bir o qədər uğurlu kiberhücumlar həyata keçirə bilərlər. Təbii ki, bu platformalardan istifadə edərkən məxfilik müqavilələrini oxuya bilər və məxfilik və təhlükəsizlik ayarlarını açaraq üçüncü şəxslərin bu məlumatlara giriş və ya istifadə etmələrini maneə törədirsiniz.

4. Linklərə klikləmədən öncə düşünün


Kiber cinayətkarlar, ümumiyyətlə URL qısaldılması xidmətlərindən istifadə edərək kiberhücumlar həyata keçirirlər. Bu zərərli əlaqələr URL qısaldılması xidmətləri vasitəsilə gizlənə bilər. Yoxlanmadan tıkladığınız hər hansı bir link sizi saxta bank saytına, saxta sosial şəbəkəyə və ya saxta alış-veriş saytına apara bilər. Bu şəkildə kiber təcavüzkarların işi asanlaşır və bir çox insanı şəbəkələrinə sala bilərlər. Diqqətsiz kliklər nəticəsində fərdi məlumatlarınıza giriş əldə edilə bilər, zərərli proqram təminatı kompüterinizə quraşdırılıb kiber hücumçular tərəfindən idarə oluna bilər. Bu nöqtədə, xüsusilə URL qısaldılması xidmətləri ilə qarşılaşdığımız bütün bağlantıları yoxlamalıyıq. İnternet təhlükəsizliyini təmin edən ən vacib amillərdən biri, bilmədiyiniz və ya tanımadığınız şəxslərin keçidlərinə klikləməmək, keçid vurmadan brauzerin status bölməsində ünvanlarını yoxlamaq və lazım olduqda şübhəli bağlantıları gizli səhifə açaraq araşdırmaqdır.

5. İctimai Wi-Fi şəbəkələrinə diqqət edin!


Bir çox ictimai Wi-Fi hostspotlar, kiber təcavüzkarlar üçün hazır olan məlumatlar deməkdir. Hava limanları, kafelər, xəstəxanalar və s. kimi bir çox yerdə Wifi istifadə edirik. Bununla birlikdə, kiber təcavüzkarların da bu şəbəkələrdən istifadə edə biləcəyini və onlarla eyni şəbəkədə olmağın böyük risklər olduğunu unutmayın. Bir kiber təcavüzkar, bir neçə saniyədə ümumi bir Wi-Fi sahəsindəki bütün istifadəçilərin şifrələrini əldə edə bilər və ya fərdi məlumatlar, parollar, kredit kartı məlumatları kimi bir çox məlumatı siz hiss etmədən saxta veb səhifələrə yönəldərək əldə edə bilər. Şəxsi məlumatlarınızı bölüşmək və bu kimi sahələrdə korporativ şəbəkələrə qoşulmağın riskli olduğunu unutmamalısınız. Bağlanmanız lazımdırsa, əlaqənizi şifrələmək və kiber təcavüzkarlara qarşı tədbir almaq üçün VPN və Proxy kimi şifrəli rabitə tətbiqlərdən istifadə edə bilərsiniz.

6. Proqram təminatınızı güncəl tutun


Əməliyyat sistemləri istifadə etdiyiniz cihazların idarə edilməsini və funksionallığını təmin edir. Əməliyyat sistemlərinin (Windows, Linux, MacOS) güncəlləmələri, aşkar olunan səhvlərə və ya yarana biləcək təhlükəsizlik zəifliklərinə qarşı sisteminizi təhlükəsiz və sabit saxlamaq üçün dərc olunur. Bu yeniləmələri mobil, noutbuk və ya masaüstü kompüterlərinizdə etməlisiniz və təhlükəsizliyiniz üçün sistemlərinizi yeniləməlisiniz. Əks təqdirdə, əməliyyat sistemlərində aşkar edilən zəifliklər səbəbindən arxa qapı təcavüzkarlara açıla bilər və yeniləmədiyiniz üçün istənilən vaxt kiber hücumlara məruz qala biləcəyinizi unutmayın.

7. Emaillərinizə diqqət edin


Elektron poçtlar günümüzün internet dünyasının ən vacib ünsiyyət vasitələrindən biri halına gəldi. Elektron poçtlar həm korporativ, həm də şəxsi istifadə üçün kiber təcavüzkarların sistemə daxil olmasında mühüm rol oynayır. Saxta e-poçtlar və ya saxta linklərin açılması qurbanları saniyələr içində kiberhücumlara məruz qoyur. Bu məqamda tanımadığınız şəxslərdən e-poçtları açarkən diqqətli olmalı, qısaldılmış URL olaraq göndərilən linklərə vurmamalı və e-poçtdakı naməlum şəxslərdən gələn təhdidlərə, həyəcan və ya şantaj mətnlərinə diqqət yetirməlisiniz. Kiber təcavüzkarlar sistemlərə daxil olmaq üçün saxta e-poçtlarda zərərli bağlantılar göndərə, həmçinin yoluxmuş faylları və ya makroları olan zərərli sənədləri ötürə bilər. İnternet təhlükəsizliyindəki ən vacib təhlükəsizlik tədbirlərindən biri, daxil olan e-poçtlara zərərli qoşmaların quraşdırılmasına imkan verən və saxta bağlantılara vurmamağa imkan verən .EXE, .Jar və ya oxşar fayl uzantısı əlavələrini açmamağınızdır.

8. Crack-lı və ya yayımçısı bilinməyən tətbiqləri endirməyin!


İnternet dünyasındakı bir çox tətbiqetmə olduğu kimi, bir çox proqram insanlara pulsuz olaraq təqdim olunur. Xüsusilə pulsuz adı altında qurulan proqram böyük bir risk daşıyır. Öz əlinizlə sisteminizə qurduğunuz bu crack proqramı vasitəsilə kiber təcavüzkarlar kompüterinizi idarə edə bilər. Eyni şey mobil tətbiqetmələr üçün də doğrudur. Pulsuz adı ilə təqdim olunan və yayımçısı məlum olmayan tətbiqlərin böyük əksəriyyəti, kiber təcavüzkarların sistemlərə daxil olmasını təmin etmək üçün zərərli kodlarla təchiz edilmişdir. Bu kodlar sisteminizdə quraşdırılmış tətbiqetmə olan sistemlərdə arxa qapı aça bilər və ya sisteminizdəki məlumatların zədələnməsinə səbəb ola bilər. Bir mobil cihaz bu cür tətbiqlərlə ələ keçirilsə, SMS tarixçəniz, yer məlumatlarınız, şifrələriniz və digər bir çox məlumatınız təhlükəyə məruz qalacaq və cihaz üzərində nəzarəti itirə bilərsiniz.

9. Mütləq bir Firewall cihazı və ya Antivirus proqramı istifadə edin

Firewall cihazları və ya Antivirus proqramları kompüterlərinizdəki məlumatların təhlükəsizliyini təmin edən vacib müdafiə addımlarından biridir. Müasir bir antivirus ən qabaqcıl təhdidləri tutmağa qadirdir. Eyni zamanda, bu növ məhsullar internet trafikinizi izləyir və cihazlarınızı şəbəkə mühitindən yarana biləcək zərərli tətbiqlərdən və hücumlardan qoruyur. İşiniz üçün əvəzolunmaz olan firewall cihazları ilə birlikdə antivirus istifadəsini də laqeyd yanaşmayın. Müasir dünyada antivirus tətbiqləri mobil cihazlar üçün də istehsal olunur. Mobil cihazlarımızda getdikcə daha çox onlayn istifadə etməyə başlamışıq. Təbii olaraq, mobil dünyada bizi təhdid edən bir çox risk faktoru var. Masaüstünüzü firewall və antivirus proqramı ilə qoruduğunuzda, mobil və noutbuk cihazlarınıza müasir antivirus tətbiqetmələri quraşdıraraq kiber hücumlara qarşı təhlükəsizliyinizi təmin etməlisiniz.

10. Firewall proqramları ilə internet traffikinizi yoxlayın və korporativ güvənlik səviyyənizi yüksəldin!


Firewall cihazları və ya proqram təminatı internet trafikinizi idarə etmək üçün istehsal olunan vacib təhlükəsizlik qatlarından biridir. Bir çox qurum şəbəkələrini kiber hücumlardan qorumaq, zərərli saytlara və VPN-ə girişin qarşısını almaq kimi xüsusi şifrəli rabitə metodlarını dəstəkləyir. Firewall istifadəsi fərdi istifadədə də korporativ şəbəkənin təhlükəsizliyinin təmin edilməsində böyük rol oynayır. Firewall tətbiqləri kompüterinizə və ya şəbəkənizə internetdən və ya digər mühitlərdən gələ biləcək hücumlara qarşı məlumat təhlükəsizliyini təmin edən və qoruyan tətbiqetmələrdir. Berqnet Firewall ailəsi bütün trafikinizi idarə edən UTM məhsulları arasındadır. Əlavə xüsusiyyətləri sayəsində internet trafikinizi idarə edə və təşkilatınız üçün bir çox təhlükəsizlik təmin edə bilərlər.